Қазақстан Республикасы

Премьер-министрінің орынбасары– Сауда және интеграция министрі

С.М. Жұманғаринге

ДЕПУТАТТЫҚ САУАЛ
Құрметті Серік Мақашұлы!

Майлы дақылдар отандық ауыл шаруашылығы өндірушілерінің қызметінде маңызды орын алатыны белгілі.

2023 жылдың 20 қаңтарында Ұлттық экономика министрінің бұйрығымен күнбағыс дақылдарына 20 пайыздық экспорттық баж салығы енгізілді.

Сәуірдің 24-і күні «Ақ жол» демпартиясының кеңсесінде шығыс өңірлердегі бірқатар шаруа қожалықтарының өтініші бойынша күнбағыс дақылдарына экспорттық баж салығын салу мен «Пионер» сорты тұқымдарының экспорттық саясаты мәселелеріне арналған дөңгелек үстел өтті.

Шаруалардың айтуынша, дақылдардың бұл сортын күнбағыс майын өндіру үшін пайдалану тиімсіз, сондықтан оны тек кондитерлік өнеркәсіпте пайдаланады.

Және осы түрінде ол Қытайға экспортталады.

Кәсіпкерлер атап өткендей, бір ғана Абай облысында осы дақылдарды өңдейтін 18 зауыт салынып, екі мың жұмыс орны ашылған. 135 дана жабдық сатып алынды, олардың көпшілігі жеке мүлкімен қамтамасыз етілген несиеге алынған.

Алайда, кәсіпкерлердің айтуынша, экспорттық мемлекеттік баж салығының 20 пайызы салдарынан кәсіпорын шығынға ұшырап, сатып алынған құрал-жабдықтар өз құнын ақтамайды.

Өз кезегінде Сауда және интеграция министрлігі тұқым сортын анықтаудың қиындығына сілтеме жасайды. Сонымен қатар, көрсетілген тұқым сортын Тауар номенклатурасының жеке кодына бөлу ЕАЭО-дағы серіктестермен ұзақ мерзімді келісімді қажет етеді.

Өкінішке қарай, жоспарланған отырыс туралы ресми хабарланғанымен, Ауыл шаруашылығы министрлігінің өкілдері өздерінің тікелей құзыретіндегі мәселені талқылаудан жалтарды.

Жоғарыда айтылғандай, бұл мәселе ауыл шаруашылығы өндірушілерінің және олардың еңбек ұжымдарының едәуір бөлігін қамтып отыр.

Осының барлығын негізге ала отырып, «Ақ жол» ҚДП депутаттық фракциясы мыналарды ұсынады:

1. «Пионер» сортының дақылдарын өсімдік майына өңдеудің тиімсіздігі туралы кәсіпкерлердің дәлелдерін зерттеу;

2. Егер расталса, күнбағыс дақылдарының «Пионер» сортын жеке СЭҚ ТН кодына (Сыртқы экономикалық қызметтің тауар номенклатурасына) бөлу шараларын қабылдау.

3. Дақылдың осы түріне экспорттық баж салығын жою немесе төмендету мәселесін қарастыру.

Құрметпен,

«Ақ жол» фракциясының депутаттары

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                «Ақ жол» фракциясының депутаттарына:
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                Барлыбаева Е. Х.
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                Перуашев А. Т.
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                Еспаева Д. М.
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                Иса Қ.Ж.
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                Садықов А. А.
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                Бейсенбаев Е. А.


2023 жылғы 27 сәуірдегі № ДЗ-106-ға


                                                                                                                                                                                   Құрметті депутаттар!


"Пионер" сортының күнбағыс тұқымының экспортын реттеу мәселесі бойынша 2023 жылғы 26 сәуірде жарияланған депутаттық сауалға мынаны хабарлаймын.
Еуразиялық экономикалық одақтың (бұдан әрі – ЕАЭО СЭҚ ТН) сыртқы экономикалық қызметінің тауар номенклатурасының 1206 тауар позициясы былайша нақтыланады:
1206 00 күнбағыс тұқымдары, ұсақталған немесе ұсақталмаған:
Оның ішінде:
1206 00 100 0 – егіс үшін;
                         - басқалар:
1206 00 910 0 –  қабықшалы; қабығында сұр және ақ жолақтары бар;
1206 00 990 0 –  басқалары.
ЕАЭО СЭҚ ТН 1206 00 910 0 тауарлық қосалқы позициясына енгізілген сұр түсті және ақ жолақтары бар қабықтағы күнбағыс тұқымдары әдетте кондитерлік өнімдерге, құс азығына немесе тікелей тамаққа пайдалануға арналған. Мұндай тұқымдарда шамамен 30-35% өсімдік майы бар және олардың ұзындығы 2 см-ден асатын қабықтың (қабықтың) ұзындығының жартысы ғана.
"Пионер" сортының тұқымдары үлкен, тығыз, біркелкі қара түске ие және құрамында май мөлшері жоғары (Ол шамамен 50-60% жетуі мүмкін). Бұл сорт жоғары өнімді, құрғақшылық пен ауруларға төзімді, фермерлер отырғызу үшін ең сұранысқа ие. Сонымен қатар, майдың жоғары мөлшері бұл сорттарды май өңдеу зауыттары тарапынан да сұранысқа ие етеді.
"Пионер" сортының күнбағыс тұқымдары "өзгелері" тауарлық кіші субпозициясына жатады және ЕАЭО СЭҚ ТН 1206 00 990 0 коды бойынша жіктеледі. Осы код бойынша тауардың экспорты күнбағыс тұқымдарының барлық экспортының көлемінде 80% - дан астамды құрайды.
Сонымен қатар, себет позициясы басқа сорттардың тұқым майын қамтиды. Қазақстан Республикасында пайдалануға ұсынылатын Селекциялық жетістіктер тізіліміне сәйкес күнбағыс тұқымының сорттары 150-ден астам түрді құрайды. Бұл ретте "Пионер" сорты Қазақстан нарығында 10-ға жуық будандармен ұсынылған.
Осылайша, "Пионер" сортының күнбағыс тұқымдары өсімдік майын өндіру үшін ең көп сұранысқа ие және кондитерлік мақсатта пайдалануды көздемейтін ішкі субпозицияда жіктеледі. Сонымен қатар, күнбағыс дақылдарының 50% - дан астамы "Пионер"сортына тиесілі.
Күнбағыс тұқымын әкетуге қатысты 20% мөлшерінде экспорттық кедендік баж мөлшерлемелерін (бұдан әрі – ЭҮТ) белгілеу, бірақ тоннасына кемінде 100 Еуро Қазақстанда күнбағыс майын өндіру көлемінің 2022 жылы 62% - ға өсуіне ықпал етті (2021 жылы 331 мың тонна, 2022 жылы-537 мың тонна өндірілді), ішкі нарықты қанықтыру және бағаны тұрақтандыру.
ЭТП қолдану барлық қазақстандық экспорттаушылар үшін экспортқа тең қолжетімділікті сақтай отырып, Экспортты шектемейді.
Мәселен, ағымдағы жылдың соңғы үш айында әкетілген күнбағыс көлемі 2022 жылдың ұқсас кезеңіндегі экспорт көлемінен 10 % - ға артық (2022 жылы – 70,9 мың тонна, 2023 жылы – 77,2 мың тонна).
Жалпы, күнбағыс тұқымына ЭТ енгізу экономиканың қайта өңдеу секторын дамытуға және ішкі нарықты қамтамасыз етуге бағытталған шара болып табылады.
Бүгінгі таңда Қазақстанда жалпы қуаттылығы 3 млн тоннаға жуық күнбағыс өңдейтін 60-тан астам кәсіпорын жұмыс істейді, бұл ретте 2022 жылы күнбағыс тұқымдарының жалпы жиналуы небәрі 1,2 млн тоннаны құрады, яғни бүгінде елде өсірілген күнбағыс тұқымдарының барлық көлемін толық өңдеудің барлық алғышарттары бар.
Жоғарыда айтылғандардың негізінде экспорттық кедендік баждардың әсерінен "Пионер" сортының күнбағыс тұқымын бөлу орынсыз деп санаймыз.


                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      Жұманғарин С.