Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі Ә.Ә.Смайыловқа

ДЕПУТАТТЫҚ САУАЛ

Құрметті Әлихан Асханұлы!

Қазіргі таңда қоғамымыздың алдында тұрған өзекті мәселелердің бірі – жастарды, әсіресе, жасөспірімдер мен жас буындарды тәуелсіз өмірге дайындау мәселесі.

Бүгінгі таңда республикада ел мектептерінде кәсіптік бағдар беру жұмысын жүйелі жүргізуге бағытталған мемлекеттік бағдарламалар мен жобалар жоқ.

Жоғары білім алған жас мамандардың 40 пайыздан астамы өз мамандығы бойынша жұмыс істемейді. Бұл ел экономикасына кері әсерін тигізуде, мемлекет бір студентті оқытуға қыруар қаржы жұмсайды, ақша жұмсалады, бірақ түптеп келгенде түлек өз мамандығы бойынша жұмыс істемей, басқа салаға кетіп қалады, бір студенттің жетіспеуі. немесе елдегі басқа маман қалады. Түлектің өзі үшін бұл жақсы болуы мүмкін, ол өзін басқа салада тапты. Бірақ бұл ел бюджетіне кері әсер етеді.

Мектеп оқушыларына кәсіптік бағдар беру мәселелеріне жеткіліксіз көңіл бөліну еңбек парадоксына әкелді, мұнда жұмыссыздық деңгейі жоғары болған кезде белгілі бір мамандықтар бойынша мамандарға айтарлықтай, үнемі өсіп отыратын сұраныс бар.

Ресми статистикаға сәйкес, 2022 жылы жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейі 2021 жылмен бірдей 3,8% (жалпы жұмыссыздық 4,9%) болды.

«Атамекен» ұлттық кәсіпорны қазақстандық кәсіпкерлер арасында жүргізген сауалнамаға сәйкес (сауалнамаға 51 мыңнан астам кәсіпорын мен жеке кәсіпкерлер қатысты) Қазақстанда кадрларды аса қажет ететін салалардың қатарында сауда, өңдеу өнеркәсібі, құрылыс, білім беру, ауыл шаруашылығы, орман және балық шаруашылығы.

Жарияланған 134 мыңнан астам кадр қажеттілігінің ішінде жұмыс істеу үшін мамандардың жартысына жуығы кәсіптік білімді қажет етеді, жұмысшылардың төрттен бір бөлігі білімсіз жұмыс істеуге үш есе көбейе алады, тек әрбір бесінші бос орын міндетті жоғары білімді талап етеді.

Жаһандану, еңбек нарығындағы бәсекелестік деңгейінің артуы, ескінің жойылып, жаңа мамандықтардың пайда болуы – бұл бағдарлау үшін тиісті білім мен дағдыларды қажет ететін шындық. Жастардың болашақ мамандығын саналы түрде таңдауы олардың болашақ өмірлік стратегиясын айқындайтын маңызды шешімдердің бірі болып табылады. Мектеп оқушыларына мамандықтың сұлулығын көрсете отырып, бұл олардың өздеріне байланысты болатынын, олардың бәсекеге қабілеттілігін күшейту үшін қажеттінің барлығын жасау керектігін көрсету керек.

Көптеген елдердің тәжірибесі көрсеткендей, білім беру жүйесінің барлық деңгейінде сапалы кәсіптік бағдар беру қызметін көрсету мемлекеттің ажырамас функцияларының бірі болып табылады.

Өкінішке орай, елімізде кәсіптік бағдар беру қызметін реттейтін бірыңғай нормативтік құқықтық актінің жоқтығы бірқатар келеңсіз факторлардың туындауына алып келді. Бүгінде бұл бағытта мүдделі басқармалар, құрылымдық бөлімшелер, компаниялар ғана өздерінің көзқарастарына сүйене отырып жұмыс жасауда. Бірыңғай келісілген стратегия жоқ.

Осылайша, білім беру, жұмыспен қамту және ел экономикасы салаларындағы ағымдағы жай-күй мен қажеттіліктерді ескере отырып, кәсіптік бағдар беру жүйесін реформалау ең тиімді және іске асыру үшін қолайлы болып ұсынылады:

1. Мектеп оқушыларына кәсіптік бағдар беру саласындағы жұмысты реттейтін заңнамалық қамтамасыз етуді енгізу бойынша жұмыстарды жүргізу;

2. Бірыңғай ұлттық кәсіптік бағдар беру орталығын құру;

3. Кәсіптік бағдар беру қызметіне еңбек нарығының барлық өкілдерін тарту мүмкіндігін қарастыру.

4. Экономикалық талдау мен болжауды, сонымен қатар жүйелік бақылауды толық қамтамасыз ету.

Жоғарыда айтылғандарға байланысты, осы депутаттық сауалды қарап, осы мәселелер бойынша Үкіметтің ұстанымын көрсетіп, заңда белгіленген мерзімде жауап беруіңізді сұраймыз.

Құрметпен,  «Республика» партиясы фракциясының мүшесі, депутат   Д. Наумова