Қазақстан Республикасының Парламент Мәжілісінің

М. М. Магеррамова, К. С. Сейтжан, И. В. Смирнова, И. Е. Сұңқар, Г. Ш. Танашева

Құрметті Парламент Мәжілісінің депутаттары!

2023 жылғы 4 қазанда Парламент Мәжілісінің сессиясында, оның ішінде менің атыма жарияланған сот төрелігінің қолжетімділігі жөніндегі депутаттық сауал қаралды.

Сот төрелігіне қол жеткізу құқығы ең басты конституциялық қағидат болып табылады және мемлекеттің нақты процесте көрсетілген сот қорғау құқығын пайдалану мүмкіндігін заңды және іс жүзінде қамтамасыз ету міндетін бекітеді.

Сот төрелігінің қол жетімділік шарттарына аумақтық (соттың орналасқан жері), экономикалық (сот шығындарын төлеу мүмкіндігі), процедуралық (ведомстволық бағыныстылық пен соттылықтың аражігін ажырату, сотқа жүгіну рәсімі, заң көмегінің кепілдіктері), Кадрлық (соттардың кадрлық қамтамасыз етілуі) және т. б.

Халықтың барлық санаттары мен топтары үшін сот төрелігінің қолжетімділігі проблемасы өте өткір болып қалуда, сондықтан соңғы жылдары сот жүйесін реформалауға ерекше назар аударылуда, ол 2030 жылға дейінгі құқықтық саясат тұжырымдамасында, ҚР Президентінің Жолдаулары мен тапсырмаларында өзінің бекітілуін табуда. Қазіргі уақытта Сенат депутаттарының бастамасы бойынша сот реформасы шеңберінде заңнамалық актілер пакеті әзірленді, оның ішінде кассацияға толыққанды қол жеткізуге көшуді көздейтін (тұтас кассация). Сонымен қатар, А. ж. 12 қыркүйегінде отандық бизнес өкілдерімен кездесу қорытындысы бойынша Мемлекет басшысы дербес кассациялық инстанция құру мәселесін қарауды тапсырды. Осыған байланысты заң жобасы аталған тапсырманы ескере отырып, одан әрі пысықталатын болады, оның шеңберінде татуластыру рәсімдерін барынша азайту, мемлекеттік баж мөлшерін азайту, мүліктік цензураны және сот төрелігінің қолжетімділігіне әсер ететін басқа да ережелерді жою мәселелерін қарауға болады.

Депутаттар көтеретін проблемалар, оның ішінде жалпы юрисдикциядағы соттарды ірілендіруге, судьялардың штат саны мен жалақысына, сот қызметкерлері үшін арнайы бағдарламаларды енгізуге, олар бойынша нақты шаралар қабылдауға қатысты мәселелер "сот жүйесі және судьялардың мәртебесі туралы" Конституциялық заңға, заңға сәйкес Жоғарғы Соттың, Жоғары Сот Кеңесінің және Сот әкімшілігінің айрықша құзыретіне жатады "Жоғары Сот Кеңесі туралы", Сот Әкімшілігі туралы ереже (ҚР Президентінің 2023 жылғы 19 қаңтардағы №106 Жарлығымен бекітілген).

Сот органдарының мәліметтері бойынша республиканың ірі қалаларында аудандық соттарды оңтайландыру соттардың инфрақұрылымы мен материалдық-техникалық қамтамасыз ету мәселелерінің шешілуіне қарай қаралады, қолданыстағы судьялардың лауазымдық жалақыларын арттыру, сот төрелігін тәуелсіз іске асыруды жүзеге асыру үшін жеткілікті жағдайларды қамтамасыз ету бойынша жоспарлы жұмыс жүргізіледі.

Депутаттар белгілеген мәселелер мен шаралар бойынша егжей-тегжейлі ұстаным Сот әкімшілігі мен Жоғары Сот Кеңесінің ақпаратында көрсетілген (қоса беріледі).

Б. Асылов