Халық қалаулысының уәжі қандай?

Жердің шетелдіктерге сатылмайтыны, жалға да берілмейтіні жөнінде өзгертулер көпшілікті қуантқаны рас. Бірақ ол қазақ­стандық азаматтарға сатылатын болса, өз­гелер халықтың атын жамылып, жер алып кетуі мүмкін деген күдігімізге Пар­ламент Мәжілісінің депутаты, Жер рефор­масы жөніндегі комиссияның мүшесі Айдос Сарым өз уәжін айтты.

– Ең бірінші, жерге қатысты ақпарат­тардың бәрі толыққанды ашық, көрнекі болуы керек. Екіншіден, байқап отыр­саңыз, кейінгі кездері Азаматтық туралы, Көш-қон туралы заңдарға, жергілікті жерлерде әкімдерді сайлауға қатысты, басқа да тиісті өзгерістер енгізіліп жатыр – мұның бәрі жер мәселесінде ашықтықтың болуына, оны қоғамның бақылап отыр­уына мүмкіндіктерді арттырады. Сондай-ақ жерге қатысты салықтың 4 түрін жер­гілікті бюджеттің өзінде қалдыру туралы өзгеріс түсті, ол да қабылдануы тиіс. Осы­ған байланысты жердің дұрыс пайдаланыл­уына, пайдалануға берген телімдердің уланбауына, бүлінбеуіне, салығының дер кезінде төленуіне әкім ғана емес, халықтың өзі де мүдделі болуы тиіс. Яғни, ауылдың бюджеті сол салықтан құралатын болады. Сол себепті жерге қатысты ақпараттардың ашықтығы, халық бақылауы жердің шетел­дік­тердің сатып алмауына, басқа заңды­лықтарды болдырмауға мүмкіндік береді деп ойлаймын,– дейді депутат.

Ол  «егер жер жекеменшікке берілмесе, агросекторға инвестиция келуіне кедергі келтірмей ме?» деген де күдік бар екенін алға тартады.

– Бірақ өз басым Қазақстанның ауыл шаруашылығына келіп таласып, осы жерге қыруар қаржы салайын, оны дамытайын деп кезекте тұрған инвесторларды көрген жоқпын. Жерге қаржы салып жатқан­дардың дені – өз азаматтарымыз,– дейді депутат.

Жерді жекеменшікке беру-бермеу мәселесі қоғамды қатты алаңдатып, абды­ратып, сенімсіздік тудырып отыр, тіпті қасақана теріс ақпарат таратып, ел ішіне іріткі салушылар да бар. Ол жағын да айт­пауға болмас. Сондықтан мұндай күрделі жағ­дайда ұлттық ымыраның, ауыз­бір­шіліктің, сенімнің орнауы маңызды.

– Жер комиссиясының басты мақсаты – алдағы 15-20 жыл болар, одан да көп болар, осы ауылшаруашылық мәселесінде үлкен айқындық жасау, бұлжымас, өзгер­мес айқын саясат жасау. Ол ұзақмерзімді жоспарлауға мүмкіндік береді, әйтпесе жұртшылық екі күннің бірінде біресе салығы, біресе тәртібі, біресе операторы өзгереді деп наразы. Бұл шарттардың бәрі тұрақтандырылса, жермен айналысамын деген адам кем дегенде 20-30 жылға арнал­ған жұмысын жоспарлай алады. Және осындай нормалардың өзгермейтініне, мызғымайтынына кепілдік керек. Егер осы ойға алған мақсатымызды жүзеге асыра алсақ, ауыл шаруашылығы еліміздің дамуы­ның үлкен драйверіне, жаңа қуат көзіне айнала алатын болады,– деді Парламент Мәжілісінің депутаты Айдос Сарым.

Айта кету керек, ауыл шаруашылығы – еліміздегі ең көлеңкелі экономика. Ал көлеңкелі экономикада дұрыс нарық пайда болмайды,  дұрыс есеп-қисап жүргізілмейді, ұзақмерзімді жоспарлау мүмкін емес. Енді жаңа заң арқылы ауыл шаруашылығында жаңа ойын ережесі бекітілсе, оның шарттары мызғымайтын болса, бұл  – капитал мен мүліктің мызғымастығы. Егер адам адал қызмет етіп жатса, оның жерін, мүлкін, қызметін ешкім тартып ала алмастай болуы керек. Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев «Бизнеске қол сұғу – ең үлкен қылмыстың бірі» деп айтқандай,  ауыл шаруашылығымен айналысатын кәсіпкерлер өзінің бизнесін ешкім тартып алмайтынына сенімді болуы тиіс.

Мысалы, Қазақстанда 300 мыңнан астам фермер бар. Бұл жекеменшік кәсіп­керлерді санамағанда. Соған қарамастан елімізде кооперация дамып жатқан жоқ. Ал ауыл шаруашылығын дұрыс игереміз десек, ең алдымен олардың арасында бір-біріне деген сенім болуы керек, кооперация сонда ғана дамиды. Сонда бұл салаға жаңа инвестиция келеді.

Енді бір күрмеуі қиын мәселе – лати­фунистер. Бұлар қатардағы қарапайым адамдар санатынан емес. Қайсысының болсын билікте тамыр-танысы, зор қаржы­лық мүмкіншілігі, басқа да ықпал ету күштерінің бар екені түсінікті. Оның үстіне бұлар қазір бізге мәлім жерлерден де көп мөлшердегі өңірлерге иелік етуі ғажап емес. Ірі жер иеленушілер біреулерге субсидия береді, біреуге тұқым, біреуге май береді, сол арқылы басқалардың да кесімді телімдерін иемденіп, аты солардыкі бол­ғаны­мен, заты өзінікі болып, табыс тауып отыруы мүмкін. Жаңа заңға енгізілген өз­герісте жер иеленудің шекті көлемін белгілеу арқылы бұл мәселе оңтайлы шешілуі тиіс.

Жерге қатысты жаңа заң сәуір айының ішінде толық Парламенттен өтіп, мамыр айында қолданысқа енеді. Бұл жоғарыдағы келеңсіздіктердің бәрі тосқауыл болады, ел экономикасының дамуына ықпал етеді деп сенеміз.

https://aikyn.kz/126848/%d0%b6%d0%b5%d1%80-%d1%81%d0%b0%d1%82%d1%8b%d0%bb%d0%bc%d0%b0%d0%b9%d0%b4%d1%8b-%d0%b5%d0%bd%d0%b4%d1%96-%d0%be%d0%bd%d1%8b-%d0%b4%d2%b1%d1%80%d1%8b%d1%81-%d0%b8%d0%b3%d0%b5%d1%80%d1%83-%d2%9b%d0%b0/