Құрметті Қанатбек Бейсенбекұлы, Құрметті әріптестер!
Конституцияда Қазақстан өзін "әлеуметтік мемлекет"деп бекітеді. Негізінде, қазіргі әлемде көптеген Конституциялар әлеуметтік сипатқа ие, әрине, әр түрлі көлемде, бірақ олардың барлығында әлеуметтік ережелер бар. Әдетте, көптеген адамдар "әлеуметтік мемлекет" терминінің мағынасын адамдардың әлеуметтік осал санаттарын мемлекеттік қолдаудың әлеуметтік шараларын қабылдау, азаматтардың жекелеген топтарына жасы, ауруы және т. б. бойынша әлеуметтік атаулы көмек көрсету деп түсінеді.. Біз Мәжіліс қабырғасында мүгедектігі бар адамдармен байланысты қандай да бір проблемаларды көтерген кезде де Үкіметке "әлеуметтік мемлекет" терминін міндетті түрде еске саламыз, дегенмен әлеуметтік мемлекет рөлінің мәні адамдардың жекелеген санаттарын ғана емес, бүкіл қоғамның әл-ауқаты мен өмір сүру сапасын арттыруға ықпал ететін жағдайлар жасау болып табылады.
Мемлекет қызметіндегі "әлеуметтілік" идеялары ежелден бері белгілі. Бұл тұжырымдама әртүрлі түсіндірулерге ие болды, бір кездері" әлеуметтік мемлекет " ұғымы теорияда болды, содан кейін ол конституцияларда көрініс таба бастады. "Әлеуметтік мемлекет" идеясы алғаш рет 1919 жылы Германия Конституциясында өз орнын тапты деп саналады.
Қазақстан Конституциясында, басқа да көптеген конституциялардағыдай, өкінішке орай, "әлеуметтік мемлекет" ұғымы ашылмайды, бізде Қазақстан "өзін әлеуметтік мемлекет ретінде бекітеді" деген Конституцияда көрініс тапқан. Мысалы, Ресей Конституциясында "Ресей Федерациясы-саясаты адамның лайықты өмірі мен еркін дамуын қамтамасыз ететін жағдайлар жасауға бағытталған әлеуметтік мемлекет" деп жазылған (7-бап). Иә, біздің Конституциямызда белгілі бір баптарда әлеуметтік құқықтар мен кепілдіктердің қандай да бір көлемі бекітілген, басқа елдердің көптеген конституцияларында да осындай нормалар бар. Алайда, мемлекет әлеуметтік болып табылады деген тұжырым әлеуметтік-экономикалық құқықтардың толық көлемін құруды білдірмейтінін түсіну керек, елдің нақты экономикалық мүмкіндіктері міндетті түрде ескерілуі керек, өйткені әлеуметтік салада Үкіметтің экономикалық қызметінің нәтижелері жүзеге асырылады. АҚШ пен Норвегия өздерінің конституцияларында өздерін "әлеуметтік мемлекеттер" деп атаған жоқ, алайда АҚШ-та мемлекеттік бюджеттің негізгі бөлігі әлеуметтік қажеттіліктерге бағытталады, көптеген елдер "әлеуметтік" деп аталмайды, ал Норвегия өмір сүру деңгейі бойынша әлемдегі жетекші елдердің бірі болып табылады.
Біздің Конституциямызға оралсақ, басқа елдердің Конституцияларының үлгісі бойынша бізге қажет бірнеше жайт туралы айтқым келеді. Біріншіден, жеке меншіктің әлеуметтік функцияларын көрсету және нақтылау қажет. ИЯ, бізде 6-баптың 2-тармағының негізгі заңы бар: "меншік міндеттейді, оны пайдалану бір уақытта қоғамдық игілікке қызмет етуі керек". Осы нормаға түсініктемелерді оқыңыз және сіз бұл тармақты оқығанда не ойлайтыны туралы емес екенін түсінесіз. Екіншіден, кейбір Конституциялардың үлгісі бойынша әлеуметтік әріптестік туралы ереже енгізілсін. Бұл ережеге жұмысшылар мен жұмыс берушілер арасындағы қатынастар немесе мемлекеттік органдар мен салалық кәсіподақтар арасындағы келісім ғана емес, сонымен қатар Саяси партиялар арасындағы келісімдер де кіруі мүмкін. Үшіншіден, бұл әлеуметтік әділеттілік принципін бекіту. Президент Тоқаев ел Конституциясына өзгерістер енгізуді ұсынған кезде, атап айтқанда, 6-баптың 3-тармағы, жер, оның жер қойнауы, табиғи ресурстар халыққа тиесілі, Ел Президентін бір мәрте сайлау, Президент, Парламент, Үкімет және жергілікті атқарушы органдар арасында өкілеттіктерді бөлу осы бағыттағы шешуші қадамдарды бір жылдан астам уақыт бұрын жасадық билік. Осы өзгерістер арқылы заңсыз сатып алынған активтерді қайтару туралы заң қабылдауға мүмкіндік туды. Сондықтан Конституцияны кірістер мен байлықтарды әділ бөлу, меншікті тар шеңбердің қолына шоғырландыруға жол бермеу, меншік пен табиғи ресурстар қоғамдық мүдделерге қызмет етуі керек деген қажеттілікпен толықтыруға болады. Төртіншіден, Негізгі Заңда көрініс табуы керек маңызды принциптер-бұл әлеуметтік міндеттер және әлеуметтік жауапкершілік және бесінші, бұл әлеуметтік бағдарланған экономика. Бұл ұсыныстарды Мен жоғарыда айтқанымдай ойлап тапқан жоқпын, олар әлемнің басқа елдерінің конституцияларында бар. Менің ойымша, олардың Конституцияда бекітілуі халықтың өтініштері мен мүдделеріне сәйкес келеді!
Осы мүмкіндікті пайдалана отырып, барлық қатысушыларды келе жатқан Конституция күнімен құттықтағым келеді, баршаңызға денсаулық, бейбітшілік және жақсылық тілеймін! Біздің өркендеу еліміз!
Ұйымдастырушыларға шақырғаны және сөз сөйлеуге мүмкіндік бергені үшін алғыс айтамын.
